Günlük Yaşama Katılımda Bilimin ve İnsanlığın Kesişimi

Ergoterapi Nedir?

Ergoterapi, bireylerin günlük yaşamlarında bağımsızlık kazanmalarını, işlevsel rollerini sürdürmelerini ve topluma aktif katılım sağlamalarını hedefleyen kişi merkezli bir sağlık disiplinidir. Ergoterapistler, doğuştan ya da sonradan gelişen fiziksel, zihinsel veya sosyal zorluklar nedeniyle yaşam aktivitelerinde güçlük yaşayan bireylerle çalışarak, onların yaşam kalitesini artırmayı amaçlar (AOTA, 2011; Santoyo, 2011).

Bu disiplin, yalnızca bireyin becerilerini değil; çevresini, alışkanlıklarını ve yaşam bağlamını da dikkate alır. Çünkü ergoterapinin özünde, “birey – aktivite – çevre” etkileşimini yeniden uyumlu hale getirmek yatar.

Ergoterapistlerin Aile ve Çocukla Çalışma Yaklaşımı

Ergoterapistler yalnızca bireyle değil, aynı zamanda aileyle de yakın iş birliği içinde çalışırlar. Engelli bireylerin ailelerine günlük yaşam düzenlemeleri, öz bakım becerilerinin desteklenmesi, okul katılımının artırılması ve çocuğun becerilerinin ev ortamında sürdürülebilir hale getirilmesi konusunda rehberlik ederler.

Klinik uygulamalarda her çocuğun kişisel özellikleri, fiziksel koşulları ve çevresel etkenleri göz önünde bulundurulur. Bu da ergoterapiyi, birey merkezli bir sanat haline getirir.

Erken dönemden itibaren yapılan doğru değerlendirmeler, çocukların gelişimsel becerilerini desteklerken, bağımsız bir yaşamın temellerini de atar.

Ergonomi Nedir? Ergoterapi ile Bağlantısı

Ergonomi, kısaca çevrenin bireyin ihtiyaçlarına göre düzenlenmesi bilimidir. Bir başka ifadeyle, kişinin fiziksel kapasitesine, duyusal özelliklerine ve hareket yeteneklerine uygun ortamların tasarlanması sürecidir.

Ergoterapide ergonomi, bireyin günlük aktivitelerdeki performansını artırmak için bir araç olarak kullanılır. Özellikle serebral palsili çocuklarda, uygun ergonomik düzenlemeler; hareketliliği, postüral kontrolü ve aktiviteye katılımı kolaylaştırır.

Ev, okul ve toplumsal çevrelerin detaylı analizi yapıldıktan sonra, çocuğun güvenliğini ve bağımsızlığını artıran ergonomik modifikasyonlar planlanır (Pedretti et al., 2006).

Serebral Palsili Çocuklarda Ergonomi Uygulamaları

Serebral palsi (SP), çocuklarda farklı derecelerde hareket kısıtlılığına yol açabilen nöromotor bir durumdur. Bu nedenle, çocuğun çevresine yapılan küçük ama stratejik düzenlemeler bile, yaşam kalitesinde büyük farklar yaratır.

Ergoterapistler, çocuğun durumuna uygun muskuloskeletal muayene, motor beceri analizi, çevresel değerlendirme ve aktivite analizi yaparak en uygun ergonomik çözümleri belirler. Bu süreçte; yardımcı teknolojiler, adaptif ekipmanlar ve çevresel uyarlamalar, tedavi planının merkezinde yer alır.

Oturma Pozisyonu ve Postüral Destekler

Oturma pozisyonu, özellikle mobilite kısıtlı çocuklarda hem fonksiyonel hem de fizyolojik açıdan belirleyicidir.

Ergonomik bir oturma düzeninde:

• Dizler 90° fleksiyonda,
• Ayaklar yüzeye tam temas halinde,
• Kalça ve gövde nötral pozisyonda olmalıdır.

Pelvik kemer, gövde destek bandı ve baş kontrol aparatları gibi ekipmanlar, çocuğun postüral stabilitesini artırır. Bu düzenleme yalnızca duruşu iyileştirmekle kalmaz; aynı zamanda çocuğun üst ekstremite kullanımını ve görsel odağını da optimize eder.

Böylece çocuk, oyun ve öğrenme aktivitelerine daha aktif katılım gösterebilir.

Transfer Teknikleri ve Yardımcı Teknolojiler

Serebral palsili çocuklarda transfer becerileri, bağımsızlık için kritik öneme sahiptir.
Yatak-sandalye ya da küvet gibi farklı yüzeylere geçişte kayma tahtası (transfer board) kullanımı, hem çocuğun güvenliğini artırır hem de bakım verenin fiziksel yükünü azaltır.

Ayrıca küvet veya duş alanlarına monte edilen tutunma barları, kaymaz zeminler ve portatif destek aparatları, banyo aktivitelerinde güvenli mobilite sağlar. Bu düzenlemeler, özellikle diparezi veya hemiparezi grubundaki çocuklarda büyük kolaylık yaratır.

Beslenme Aktivitelerinde Ergonomik Uyarlamalar

Serebral palsili bireylerde bilek stabilitesi ve el kavrama sorunları sık görülür. Bu nedenle:

• Bilek splintleri,
• Kaymaz tepsiler,
• Kalın saplı çatal-kaşıklar,
• Universal cuff gibi adaptif araçlar, beslenme bağımsızlığını artırır.

Bu tür uyarlamalar, çocuğun aktiviteye aktif katılımını teşvik ederken, aynı zamanda özgüvenini ve motivasyonunu güçlendirir.

Yazma ve Oyun Aktivitelerinde Ergonomi

Yazma becerilerinde karşılaşılan en büyük zorluklardan biri, kağıt stabilizasyonu ve kalem tutuşudur.

Ergoterapistler, çocukların kağıdı sabitleyebilmesi için:

• Kaymaz yüzeyler (Dycem),
• Kitap tutacakları,
• Klipsli masalar gibi çözümler önerir.

Kalem tutma zorluğu yaşayan çocuklarda ise özel kalem aparatı veya bileğe göre şekillendirilmiş destekler kullanılabilir. Bu tür küçük dokunuşlar, akademik performansı doğrudan artırır.

Giyinme ve Soyunma Aktivitelerinde Bağımsızlık

Giyinme aktiviteleri, hem motor koordinasyon hem de planlama becerisi gerektirir.
Etkilenmiş tarafı daha belirgin olan çocuklarda tek el teknikleri kullanılarak bağımsızlık sağlanabilir.
Kural basittir:
Giyinirken etkilenmiş elden başla, soyunurken etkilenmemiş elden başla.
Bu basit yöntem bile günlük yaşamda büyük fark yaratabilir.

Ev Dışı Mobilite: Rampalar ve Çevresel Düzenlemeler

Ev dışında, merdiven ya da yükseklik farkı olan alanlarda portatif rampalar oldukça etkili bir çözümdür. Montaj gerektirmeyen yapıları sayesinde, hem bakım verenin işini kolaylaştırır hem de çocuğun sosyal ortamlara katılımını artırır.

Bu tür ergonomik çevresel düzenlemeler, bireyin sadece hareketini değil; özgürlüğünü ve sosyal bağlarını da destekler.

Ergonominin Ergoterapideki Stratejik Önemi

Ergonomi, yalnızca fiziksel bir düzenleme değildir; bireyin yaşamındaki tüm zorlukları azaltma sanatıdır.
Ergoterapistler; anatomi, fizyoloji ve aktivite analizi bilgilerini harmanlayarak kişinin ihtiyaçlarına uygun çözümler üretir.

Amaç; bireyin günlük yaşam aktivitelerine en üst düzeyde katılımını sağlamak, bağımsızlığı artırmak ve yaşam doyumunu güçlendirmektir.

Bu bağlamda, ergonomi ve ergoterapi bir bütünün iki parçası gibidir:
Biri çevreyi bireye uyarlar, diğeri bireyi çevreye hazırlar.

Birey Merkezli Yaklaşımlarda Ergonominin Yeri

Ergonomi, ergoterapinin kalbinde yer alan görünmez bir güçtür. Uygun çevresel düzenlemeler, sadece fiziksel bağımsızlığı değil, psikososyal iyilik halini de destekler.

Serebral palsili çocuklarda doğru ergonomik uyarlamalarla;

• Postüral kontrol güçlenir,
• Aktiviteye katılım artar,
• Bakım verenin yükü azalır,
• Çocuğun yaşam kalitesi yükselir.

Ergoterapistler, bireyin yaşamını daha erişilebilir, işlevsel ve anlamlı hale getiren sessiz mimarlardır.

2024 yılında Resmî Gazete’de yayımlanan Dil ve Konuşma Terapisi ile Ergoterapi Merkezleri Yönetmeliği ve Sağlık Bakanlığı’nın ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın yayımladığı Sağlık Meslek Hizmet Birimi düzenlemeleri, bu alanlarda görev yapan tüm uzmanları ve kurumları resmî olarak kapsam altına almıştır.

Bu çerçevede, merkezlerimiz Türkiye’nin ilk resmî ruhsatlı kuruluşları arasında yer almakta ve tüm hizmetlerini Sağlık Bakanlığı ve Meb mevzuatına tam uyum içinde yürütmektedir.

Alanında yetkin, etik değerlere bağlı ve bilimsel esaslara dayalı hizmet anlayışımızla, toplum sağlığına katkı sunmaktan gurur duyuyoruz.
Bize duyduğunuz güven, mesleki sorumluluğumuzun en güçlü teminatıdır.

Güveniniz için teşekkür eder, insan odaklı, etik ve bilimsel temelli hizmet yolculuğumuzda yanımızda olduğunuz için minnettarız.

Şubelerimiz: 0212 685 10 13